انواع افسردگی در روانشناسی
افسردگی یکی از مواردی است که امروزه افراد زیادی در جامعه با آن دست و پنجه نرم میکنند. اما باید بدانید که این روند روحی انواع مختلفی دارد و میتوانید با توجه به علائم آن را بررسی و شناسایی کنید. اگر برای خود یا اطرافیانتان به دنبال درمان و یا پیشگیری از افسردگی میگردید در ادامه مقاله با تیم دوستکام همراه باشید.
همه ما انسان‌ها دوره‌های غم و اندوه عمیق را تجربه کرده ایم. این احساسات بسته به شرایط عموما طی چند روز یا چند هفته از بین خواهد رفت. اما غم و اندوه عمیقی که بیشتر از دو هفته ادامه داشته باشد و بر عملکرد شما تأثیر بگذارد ممکن است نشانه افسردگی باشد.
برخی از علائم شایع افسردگی شامل:
- احساس عمیق غم و اندوه
- کج خلقی
- احساس بی ارزشی یا ناامیدی
- تغییر اشتها
- تغییر خواب
- کمبود انرژی
- عدم توانایی در تمرکز
- مشکل داشتن در انجام فعالیتهای روزمره
- از دست دادن علاقه نسبت به چیزهایی که قبلاً از آنها لذت می‌برید
- اجتناب از دیدن دوستان
- فکر کردن زیاد به مرگ یا داشتن افکار خود آزار
افسردگی روی هرفرد به شکل متفاوتی اثر می‌گذارد و احتمال دارد شما فقط برخی از این علائم را داشته باشید، یا حتی علائمی داشته باشید که اینجا به آن اشاره نشده است. البته به یاد داشته باشید که طبیعی است هر از گاهی برخی از این علائم را داشته باشید و در عین حال به افسردگی مبتلا نباشید. اما چنانچه این علائم به قدری شدید شوند که بر زندگی روزانه شما تاقیر منفی بگذارد، ممکن است نشانه افسردگی شما باشد.
افسردگی انواع متفاوتی دارد. با وجود این که انواع افسردگی در برخی نشانه‌ها با هم مشترک هستند، اما تفاوت‌های مهمی نیز دارند. در این مقاله با انواع افسردگی و علائم هر یک آشنا میشوید. فراموش نکنید که شناخت نوع افسردگی به انتخاب روش درمان کمک می کند.
1. افسردگی اساسی
افسردگی اساسی (MDD) از شایع ترین انواع افسردگی میباشد که با نام اختلال افسردگی اساسی، افسردگی کلاسیک، یا افسردگی تک قطبی نیز شناخته میشود. این اختلال بسیار متداول میباشد، و در ایالات متحده حدود ۱۶.۲ میلیون بزرگسال حداقل یک بار این نوع افسردگی را تجربه کرده اند.
افراد مبتلا به افسردگی اساسی هر روز بیشتر از پیش علائم افسردگی را در وجود خود احساس میکنند.. MDD مثل بسیاری از اختلالات روانی احتمال دارد هیچ ربطی به اتفاقات اطرافتان نداشته باشد. در حقیقت ممکن است شما یک خانواده دوست داشتنی، صدها دوست و یک کار رویایی داشته باشید. ممکن است آنقدر زندگی تان ایده آل باشد که همه به شما حسادت کنند اما باز هم افسرده باشید! حتی اگر هیچ دلیل مشخصی برای افسردگی شما وجود نداشته باشد به این معنا نیست که اصلا دچار افسردگی نمیشوید یا خیلی راحت میتوانید از آن عبور کنید.
علائم افسردگی شدید شامل موارد زیر است:
- احساس ناامیدی، غم و اندوه
- مشکلات خواب یا زیاد خوابیدن
- کمبود انرژی و احساس خستگی
- از دست دادن اشتها یا پرخوری
- احساس درد بی دلیل
- از دست دادن علاقه به فعالیت‌هایی که قبلا لذت بخش بودند
- عدم تمرکز، مشکلات حافظه و عدم توانایی در تصمیم گیری
- احساس بی ارزشی یا ناامیدی
- نگرانی و اضطراب مداوم
- افکار مربوط به مرگ، آسیب زدن به خود یا خودکشی
این نشانه ها ممکن است چند هفته یا حتی چند ماه ادامه داشته باشد. برخی فقط طی یک دوره و برخی در تمام طول عمرشان دوره‌هایی از MDD را پشت سر میگذارند. این اختلال جدا از از اینکه علائم چقدر طول بکشد، ممکن است مشکلات زیادی در روابط و فعالیتهای روزانه شما ایجاد کند.
2. افسردخویی یا افسردگی مداوم
اختلال افسردگی مداوم که به عنوان دیستایمی یا افسردگی مزمن نیز شناخته میشود، نوعی افسردگی است که روند و دوره آن حداقل دو سال به طول می‌انجامد. افسردگی مداوم عموما به اندازه افسردگی اساسی شدید نیست اما به هر حال، مشابه افسردگی اساسی است و انجام کارهای روزانه برای فرد با سختی همراه است. به عبارتی روند عادی زندگی را برای فرد ناهموار میکند.
از جمله علائم افسردگی مداوم عبارتند از:
- غم و اندوه عمیق یا ناامیدی
- اعتماد به نفس پایین یا احساس بی کفایتی
- عدم علاقه به چیزهایی که قبلاً از آنها لذت می‌بردید
- تغییر در اشتها
- تغییر در الگوهای خواب، یا کم انرژی شدن
- مشکلات حافظه و تمرکز
- ناتوانی در انجام فعالیتهای تحصیلی یا شغلی
- عدم توانایی شاد بودن حتی در موقعیت‌های شادی
- انزوای اجتماعی
با وجود این که این نوع افسردگی طولانی مدت است اما شدت علائم ممکن است چند ماه قبل از وخیم شدن اختلال کمتر شود. برخی افراد قبل یا در طی دوره اختلال افسردگی مداوم، به دوره‌هایی از افسردگی اساسی هم مبتلا میگردند. به این حالت به وجود آمده افسردگی مضاعف گفته میشود. چون افسردگی مداوم سال‌ها ادامه خواهد داشت، برخی مبتلایان این علائم را به عنوان بخشی از زندگی طبیعی خود میپذیرند و سعی میکنند کمتر وضعیت خود را سرزنش کنند و در جهت تسریع درمان تلاش کنند.
3. افسردگی مانیک یا دوقطبی
افسردگی مانیک شامل دوره‌های مانیا یا هیپومانیا میباشد. در این دوره احساسی بسیار شاد هستید، اما خیلی زود دوره افسردگی جای این همه شادی را میگیرد. افسردگی مانیک نام قدیمی اختلال دو قطبی میباشد. برای ابتلا به اختلال دو قطبی نوع I باید یک دوره شادی (مانیا) را که هفت روز طول میکشد یا در صورت نیاز به بستری کمتر از این مدت طول میکشد را تجربه نمایید. توجه کنید که ممکن است قبل یا بعد از یک دوره مانیک، به یک دوره افسردگی مبتلا شوید.
علائم دوره افسردگی مانیک شبیه علائم افسردگی اساسی میباشد:
- احساس غم و یا پوچی
- کمبود انرژی
- خستگی
- مشکلات خواب
- در تمرکز مشکل دارید
- کاهش فعالیت
- از دست دادن علاقه به فعالیتهای قبلاً لذت بخش
- افکار خودکشی
نشانه‌های مهم دوره مانیا عبارتند از:
- انرژی بالا
- کاهش نیاز به خواب
- تحریک پذیری
- زیاد فکر کردن و زیاد صحبت کردن
- تصور اینکه آدم مهمی هستید
- افزایش کاذب اعتماد به نفس
- رفتار غیرمعمول، ریسک پذیر شدن، و احتمال آسیب زدن به خود
- احساس سرخوشی، “بالا بودن” یا سرمستی
در صورت شدید بودن دوره‌های افسردگی ممکن است توهم و هذیان گویی نیز ظاهر شود. هیپومانیا شکل ضعیف تر مانیا است. البته گاهی دوره‌های مختلط، یعنی ترکیبی از علائم مانیا و افسردگی نیز ظهور میکند.
اختلال دوقطبی نیز مدل های مختلفی دارد.
4. سایکوز افسرده ساز
بعضی از افراد مبتلا به افسردگی اساسی، دوره‌های از دست دادن ارتباط با واقعیت را نیز تجربه میکنند. در این حالت که به سایکوز افسردهساز معروف است ممکن است توهم و هذیان هم دیده شود. تجربه همزمان این دو وضعیت نظر بالینی به عنوان «اختلال افسردگی اساسی با ویژگی‌های سایکوتیک» مورد بررسی قرار میگیرد. البته برخی نیز آن را سایکوز افسردهساز یا افسردگی سایکوتیک نام گذاری میکنند.
توهم زمانی روی می‌دهد که شما چیزی می‌بینید، می‌شنوید، می‌چشید، یا احساس میکنید که در واقعیت وجود ندارد و فقط در تصور شماست. برای مثال ممکن است صداهایی را بشنوید یا افرادی را ببینید که کنار شما حضور ندارند. هذیان نیز به یک باور قوی غلط یا کاملا بی ربط گفته میشود که ذهن شما را درگیر خود میکند. البته کسی که سایکوز دارد همه اینها را واقعی و درست میداند و باور دارد که این ها حقیقت هستند. افسردگی همراه با سایکوز ممکن است نشانه‌های فیزیکی مثل بی حرکت نشستن یا کند راه رفتن را هم با خود به دنبال داشته باشد.
5. افسردگی پیش و پس از زایمان
افسردگی قبل از زایمان، که از نظر بالینی اختلال افسردگی اساسی با آغاز دوره بارداری است، در طول بارداری یا چند هفته قبل از زایمان شروع میشود. البته این اختلال غالبا افسردگی بعد از زایمان نامیده میشود. اما این اصطلاح فقط برای افسردگی پس از به دنیا آمدن کودک کاربرد دارد. افسردگی قبل از زایمان ممکن است در دوره بارداری شما اتفاق بیفتد.
تغییرات هورمونی در دوره بارداری و زایمان ممکن است تغییراتی در مغز، و در نتیجه، در خلق و خوی شما ایجاد نماید. بی خوابی و ناراحتی جسمی غالبا در بارداری با شما همراهند و مدتی از زایمان هم وضعیت به همین شکل باقی خواهد ماند.
گاهی علائم افسردگی قبل از زایمان به اندازه علائم افسردگی اساسی شدت میگیرند:
- احساس اندوه
- اضطراب
- عصبانیت یا خشم
- احساس فرسودگی
- نگرانی شدید در مورد سلامتی و ایمنی کودک
- مشکل در مراقبت از خود یا نوزاد
- افکار مربوط به آسیب رساندن به خود یا کودک
هرچند افسردگی قبل از زایمان ممکن است برای همه مادران اتفاق بیفتد اما خانم هایی که فاقد حمایت اجتماعی هستند، یا قبلا هم به افسردگی شدید مبتلا شده اند بیشتر در معرض خطر ابتلا به این نوع فسردگی هستند.
6. اختلال غمگینی پیش از قاعدگی
اختلال غمگینی پیش از قاعدگی (PMDD) شکل شدید سندرم پیش از قاعدگی (PMS) میباشد. علائم PMS میتواند معمولا هم جسمی و هم روانی باشد اما علائم غمگینی پیش از قاعدگی عمدتاً روانی میباشد. این علائم روانی از علائم مربوط به اختلال PMS شدیدتر هستند. مثلا برخی از خانم ها چند روز قبل از قاعدگی هیجانی تر می‌شوند، اما خانمی که PMDD دارد تا حدی دچار افسردگی و ناراحتی نیز میشود اما میتواند کارهای روزمره اش را انجام دهد.
نشانه‌های اختلال غمگینی قبل از قاعدگی عبارتند از:
- احساس گرفتگی، نفخ
- حساسیت پستان ها
- سردرد
- درد مفاصل و ماهیچه‌ها
- احساس غم و ناامیدی
- تحریک پذیری و عصبانیت
- نوسانات شدید خلقی
- تمایل شدید به خوردن یا پرخوری
- حملات هراس یا اضطراب
- کمبود انرژی
- مشکل در تمرکز
- مشکلات خواب
به نظر می‌رسد که غمگینی قبل از قاعدگی هم مثل افسردگی پیش از زایمان به خاطر تغییرات هورمونی ایجاد میشود. علائم این نوع افسردگی عموما درست پس از تخمک گذاری شروع میشود و بعد از پریود شدن به مرور ناپدید میشود.
برخی از بانوان PMDD را فقط یک حالت بد و شدید PMS می‌دانند اما PMDD ممکن است خیلی شدیدتر شود و فرد حتی به خودکشی هم فکر کند.
7. افسردگی فصلی
یکی دیگر از مدل های افسردگی، افسردگی فصلی است. اختلال عاطفی فصلی و از نظر بالینی اختلال افسردگی اساسی با الگوی فصلی نامیده میشود، نوعی افسردگی مربوط به برخی از فصل ها میباشد. این نوع افسردگی عموما در فصل زمستان اتفاق می افتد. علائم معمولا با روندی که روزها کوتاه تر میشود آغاز میشود و در طول زمستان ادامه می‌یابد.
این علائم عبارتند از:
- انزوای اجتماعی
- افزایش نیاز به خواب
- افزایش وزن
- احساس روزانه ناراحتی، ناامیدی و بی ارزشی
افسردگی فصلی ممکن است با گذر روزها شدید تر شود و حتی تا فکر کردن به خودکشی پیش رود. اما با نزدیک شدن به فصل بهار، علائم کاهش می‌یابد. این نوع افسردگی احتمالا به دلیل تغییر در ریتم بدن شما نسبت به افزایش نور طبیعی میباشد.
8. افسردگی موقعیتی
افسردگی موقعیتی، که از منظر بالینی اختلال سازگاری با خلق افسرده نام گذاری شده است، شباهت زیادی با افسردگی اساسی دارد. اما این نوع افسردگی در ارتباط با یک رویداد یا موقعیت خاص ایجاد میشود مانند:
- مرگ یکی از عزیزان
- ابتلا به یک بیماری جدی یا یک واقعه تهدیدکننده زندگی
- مواجهه با مشکلات طلاق یا حضانت کودک
- قرار گرفتن در روابطی عاطفی یا جسمی آزاردهنده
- بیکاری و بروز مشکلات مالی جدی
- دچار شدن به مشکلات قانونی دشوار
با وجود این که احساس ناراحتی و عصبی شدن در چنین موقعیت‌هایی طبیعی است (و حتی ممکن است تمایل داشته باشید مدتی از دیگران دور باشید) اما افسردگی موقعیتی زمانی روی می‌دهد که این احساسات بسیار فراتر از حدمعمول باشند و در کارهای روزمره شما اختلال جدی ایجاد نماید.
علائم افسردگی موقعیتی طی سه ماه بعد از وقوع حادثه شروع شده و عبارتند از:
- گریه‌های مکرر
- احساس ناراحتی و ناامیدی
- اضطراب
- تغییر در اشتها
- مشکلات خواب
- درد در قفسه سینه یا سایر اعضای بدن
- فقدان انرژی و احساس خستگی
- عدم تمرکز
- انزوای اجتماعی
9. افسردگی غیر عادی (آتیپیک)
افسردگی آتیپیک نوعی از افسردگی میباشد که وقتی یک اتفاق مثبت روی می‌دهد به طور موقت از بین میرود. درمانگر ممکن است این اختلال را اختلال افسردگی اساسی با ویژگی‌های غیرعادی تصور کند. این اختلال برخلاف نامش آن قدر ها هم غیرعادی و نادر نیست. البته نام این اختلال به این معنا نیست که از سایر مدل های افسردگی کمتر یا بیشتر جدی است.
ابتلا به افسردگی آتیپیک تاحدی مشکل ساز است زیرا ممکن است همیشه برای دوستانتان (یا حتی خودتان) افسرده «به نظر» نیایید. این افسردگی در دوره افسردگی اساسی و افسردگی مداوم هم ممکن است اتفاق بیفتد.
علائم افسردگی آتیپیک عبارتند از:
- افزایش اشتها و افزایش وزن
- اختلال در الگوی خوردن
- تصویر بد بدن
- خوابیدن خیلی بیشتر از حد معمول
- بیخوابی
- سنگینی در بازوها یا پاها که بیش از یک ساعت در روز طول میکشد
- احساس طرد و حساسیت به انتقاد
- درد در اعضای مختلف بدن
چگونه بفهمم چه نوع افسردگی دارم؟
چنانچه احساس میکنید به نوعی افسردگی مبتلا شده اید بسیار مهم هست که حتما نزد یک روانشناس با تجربه بروید و این موضوع را جدی بگیرد و از خود درمانی اجتناب کنید.
همه انواع افسردگی که در این مقاله به آن پرداختیم قابل درمان هستند، هرچند ممکن است پیدا کردن درمان مناسب با نوع افسردگی شما کمی زمان بر باشد. اگر قبلا هم یک دوره افسردگی داشته اید و فکر میکنید ممکن است باز هم مبتلا شوید و زمینه این نوع اختلالات را دارید، در اسرع وقت به یک روانپزشک یا یک متخصص حوزه سلامت روان مراجعه کنید و به یاد داشته باشید سلامت روان مسئله ی بسیار جدی و حیاتی میباشد. اما چنانچه قبلا افسردگی نداشته اید و اکنون احساس میکنید علائم افسردگی در وجود شما نمایان است، اول به سراغ پزشک خانوادگیتان بروید زیرا برخی علائم افسردگی به یک مشکل فیزیکی زیربنایی ربط دارد که حتما باید درمان شود. یادت باشد سلامتی روح و جسم مهم ترین دارایی هر انسان است که در صورت بروز یک اختلال جدی با هیچ ثروتی قابل به خریداری آن نیست.
سعی کنید تا جایی که میتوانید اطلاعات لازم را در اختیار پزشکتان بگذارید، مثلا:
- چه زمانی متوجه علائم شدید؟
- این علائم چه تاثیری بر زندگی روزمره شما داشته است؟
- آیا اختلال روانی دیگری هم تجربه کرده اید؟
- آیا سابقه اختلال روانی در خانواده شما وجود دارد؟
- آیا داروی گیاهی یا شیمیایی خاصی مصرف میکنید؟
شاید گفتن همه واقعیت‌ها برایتان دشوار باشد اما سعی کنید صادقانه رفتار کنید و به یاد داشته باشید که این روند هرچقدر حقیقی و صادقانه تر پیش روند و مشاور شما در جریان مشکلات و جزییات نهفته در درون شما قرار گیرد بیشتر و بهتر میتواند شما را در رسیدن به احساس آرامش و زندگی امن همراهی کند. باید بدانید که این روند به پزشکتان کمک میکند مشکل شما را دقیق تر تشخیص دهد و در صورت لزوم بتواند شما را به یک متخصص مناسب ارجاع دهد.
درمان انواع افسردگی
همکاران ما در گروه روانشناسی دوستکام با دارا بودن ده ها سال سابقه ی کار حرفه ای و پرسنل مجرب همه روزه پذیرای عزیزانی هستند که در موارد این چنینی برای خود و خانواده خود احساس نگرانی دارند.
چنانچه در خصوص درمان هر نوع افسردگی یا کسب اطلاعات بیشتر جهت شناسایی این اختلالات نیازمند صحبت با یک روانشناس با سابقه هستید کافی است با همکاران ما در ارتباط باشید. دریافت نوبت مشاوره در کمترین زمان ممکن امکان پذیر است و شما میتوانید در محیطی آرام و امن آنچه که باید به روح خود هدیه دهید را دریافت نمایید.
جهت کسب اطلاعات بیشتر با ما در تماس باشید.
«دوستکام، دوستدار آرامش روان شما»