فوبیا چیست | 3 نوع فوبیا خاص و فوبیا عمده و درمان فوبیا را بشناسید!

فوبیا چیست؟ شاید تابحال واژه‌ی فوبیا را شنیده باشید. یاشاید تا بحال در دوستان و آشنایان خود با افرادی مواجه شدید که در مواقع خاص به ترس‌های شدید غیرارادی دچار میشوند. باید بدانید که این احساس بیقراری و ترس شدید یک تعریف مشخص در علم روانشناسی است که نیاز به بررسی دارد. در این مقاله از دوستکام دلایل، علائم و درمان این اختلال را بررسی خواهیم کرد.

فوبیا چیست؟

فوبیا یک ترس مداوم، بیش از حد و غیر واقعی از یک شی، شخص، حیوان، فعالیت یا موقعیت است. این یک نوع اختلال اضطرابی است. فرد مبتلا به فوبیا یا سعی می‌کند از چیزی که باعث ترس می‌شود اجتناب کند یا با اضطراب و پریشانی شدید آن را تحمل می‌کند.

انواع فوبیا خاص و محدود و ویژگی‌های آن

1. ترس از حیوانات (آراکنوفوبیا، آیلوروفوبیا)

برخی از انواع فوبیا بسیار خاص و محدود هستند. به عنوان مثال، ممکن است یک فرد فقط از عنکبوت (آراکنوفوبیا) یا گربه (آیلوروفوبیا) بترسد.

در این حالت، فرد با دوری و کناره‌گیری از چیزی که از آن می‌ترسد، نسبتاً میتواند بدون استرس زندگی کند.

2. ترس از ارتفاع (آکروفوبیا)

برخی از انواع فوبیا در مکان‌ها یا موقعیت‌های مختلف باعث ایجاد مشکل و اضطراب برای فرو می‌شوند. به عنوان مثال، علائم آکروفوبیا (ترس از ارتفاع) می‌تواند با نگاه کردن به بیرون از پنجره یک ساختمان اداری یا رانندگی از روی یک پل مرتفع ایجاد شود.

3. ترس از فضای بسته (کلاستروفوبیا)

ترس از فضاهای محدود (کلاستروفوبیا) می‌تواند با سوار شدن به آسانسور یا استفاده از یک سرویس بهداشتی کوچک ایجاد شود. افراد مبتلا به این فوبیا ممکن است نیاز داشته باشند که زندگی خود را به شدت تغییر دهند.

در موارد شدید، فوبیا ممکن است قرار گیری فرد در موقعیت های متفاوت را با اشکال مواجه کند. مثلا شغل، موقعیت شغلی، مسیر رانندگی، فعالیت‌های تفریحی و اجتماعی یا محیط خانه را برای فرد به یک فشار یا تحمیل تبدیل کند که گاهی از قرارگیری در آن وضعیت فراری است.

سه نوع عمده و مهم فوبیا را بشناسید

1. فوبیا خاص (فوبیا ساده)

رایج‌ترین شکل این فوبیا، اینگونه است که افراد ممکن است از حیوانات خاص (مانند سگ، گربه، عنکبوت، مار)، افراد (مانند دلقک‌ها، دندان‌پزشکان، پزشکان)، محیط‌ها (مانند مکان‌های تاریک، رعد و برق، مکان‌های بلند) یا موقعیت‌ها (مانند پرواز در هواپیما، سوار شدن بر قطار، قرار گرفتن در یک فضای محدود) بترسند.

این شرایط حداقل تا حدی ژنتیکی (ارثی) هستند و به عموما برای افرادی که به این نوع فوبیا دچارند در دیگر اعضای خانواده نیز میتوان علائمی این چنینی یافت.

2. اختلال اضطراب اجتماعی (فوبیا اجتماعی)

اختلال اضطراب اجتماعی که قبلا “فوبیا اجتماعی” نامیده می‌شد به این صورت است که افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی از موقعیت‌های اجتماعی می‌ترسند، که ممکن است توسط دیگران تحقیر، خجالت زده یا مورد قضاوت قرار گیرند.

به ویژه زمانی که قرار باشد با افراد ناآشنا و جدید در ارتباط باشند این اضطراب دوچندان میشود.

این ترس ممکن است محدود به عملکرد یا انجام یک کار باشد، مانند ارائه یک سخنرانی، کنسرت یا ارائه تجاری.

یا ممکن است خیلی جزئی تر و جدی‌تر از این حرف‌ها باشد، مثلا به گونه ای باشد که فرد فوبیک از بسیاری موقعیت‌های اجتماعی مانند غذا خوردن در جمع یا استفاده از سرویس بهداشتی عمومی‌اجتناب می‌کند.

به نظر می‌رسد فوبیای اجتماعی در خانواده‌ها وجود دارد. اغلب افرادی که در کودکی خجالتی یا منزوی بوده اند، یا سابقه تجربه‌های اجتماعی ناخوشایند یا منفی در دوران کودکی داشته اند، بیشتر در معرض ابتلا به این اختلال هستند.

3. ترس از قرار گرفتن در مکان‌های عمومی‌ (آگورافوبیا)

آگورافوبیا ترس از قرار گرفتن در مکان‌های عمومی ‌است که قرار گرفتن ناگهانی  در موقعیت های خاص را برای فرد دشوار یا شرم آور میکند. فرد مبتلا به آگورافوبیا ممکن است از رفتن به یک فیلم یا کنسرت، یا سفر با اتوبوس یا قطار اجتناب کند.

 بسیاری از افراد مبتلا به آگورافوبیا علائم هراس یا اختلال هراس (که شامل ترس شدید به علاوه علائم جسمی ‌خاصی مانند لرزش، تپش قلب و تعریق است) دارند.

اختلال فوبیا در چه سنی بروز پیدا میکند؟

فوبیای دوران کودکی بیشتر در سنین 5 تا 9 سالگی رخ می‌دهد و معمولاً مدت کوتاهی طول می‌کشد. بیشتر فوبیاهای طولانی مدت در اواخر زندگی، به خصوص در افراد 20 ساله شروع می‌شوند.

فوبیای بزرگسالان معمولاً برای سال‌های طولانی باقی می‌ماند و احتمال کمتری دارد که خود به خود از بین بروند، مگر اینکه درمان شوند. فوبیا می‌تواند خطر ابتلا به انواع دیگر بیماری‌های روانپزشکی، به ویژه سایر اختلالات اضطرابی، افسردگی و سوء مصرف مواد را در بزرگسالان افزایش دهد.

علائم فوبیا چیست و چگونه بروز میکند؟

علائم فوبیا عبارتند از:

• احساس ترس یا اضطراب بیش از حد، نامعقول و مداوم که توسط یک شی، فعالیت یا موقعیت خاص ایجاد می‌شود.
• احساسات یا غیرمنطقی هستند یا با هر تهدید واقعی تناسب ندارند. به عنوان مثال، در حالی که هر کسی ممکن است از یک سگ بی بند و بار و تهدیدآمیز بترسد، اما منطقی نیست که همه ی افراد از یک حیوان آرام و ساکت که گوشه ای خوابیده بترسند و فرار کنند.
• دوری کردن از شیء، فعالیت یا موقعیتی که باعث ایجاد فوبیا می‌شود. از آنجایی که افرادی که فوبیا دارند تشخیص می‌دهند که ترس‌هایشان بیش از حد واقعی است، و به همین علت اغلب از علائم خود شرمنده میشوند و خجالت می‌کشند. برای پیشگیری از این علائم اغلب این افراد سعی میکنند از محرک‌های فوبیا اجتناب کنند و در چنین شرایطی قرار نگیرند.

علائم جسمی اختلال فوبیا

علائم جسمی فوبیا و ترس بیش از حد شامل:

• لرزش
• تپش قلب
• تعریق
• تنگی نفس
• سرگیجه
• حالت تهوع
• یا سایر علائمی‌باشد که منعکس کننده پاسخ “جنگ یا گریز” بدن نسبت به خطر است.

نحوه‌ی تشخیص فوبیا در جلسات روانشناسی به چه صورت است؟

یک متخصص بهداشت روان احتمالاً در مورد علائم فعلی و سابقه خانوادگی سؤال می‌کند، به ویژه اینکه آیا سایر اعضای خانواده فوبیا داشته اند یا خیر. ممکن است بخواهید هر تجربه یا آسیبی که ممکن است فوبیا را ایجاد کرده باشد را گزارش کنید – به عنوان مثال، حمله سگ که منجر به ترس از سگ شده است .

این روند مفید است که در مورد نحوه واکنش شما – افکار، احساسات و علائم فیزیکی – در هنگام مواجهه با چیزی که از آن می‌ترسید، صحبت کنید. همچنین، توصیف کنید که برای جلوگیری از موقعیت‌های ترسناک چه واکنشی دارید و چگونه فوبیا بر زندگی روزمره شما، از جمله شغل و روابط شخصی شما تأثیر می‌گذارد.

پزشک شما در مورد افسردگی و مصرف مواد سوال خواهد کرد زیرا بسیاری از افراد مبتلا به فوبیا نیز این مشکلات را دارند.

مدت زمان درمان فوبیا چقدر است؟

در کودکان، فوبیای خاص می‌تواند مشکلات کوتاه مدتی باشد که در عرض چند ماه ناپدید می‌شوند. در بزرگسالان، حدود 80 درصد از فوبیاهای جدید به شرایط مزمن (طولانی مدت) تبدیل می‌شوند که بدون درمان مناسب از بین نمی‌روند. و نیاز است که حتما توسط یک متخصص پیگیری گردد. مشاورین ما در گروه روانشناسی دوستکام میتوانند در این زمینه همراه شما باشند.

پیشگیری از فوبیا

هیچ راهی برای جلوگیری از شروع فوبیا وجود ندارد. با این حال، درمان می‌تواند تأثیر منفی این اختلال را کاهش دهد.

درمان فوبیا خاص

درمان معمولاً شامل ترکیبی از روان درمانی و دارودرمانی است که بسته به نوع فوبیا متفاوت است:

در خصوص فوبیای خاص درمان شناختی-رفتاری می‌تواند کمک کننده باشد، به ویژه روشی به نام درمان حساسیت زدایی یا مواجهه درمانی. این تکنیک شامل افزایش تدریجی قرار گرفتن در معرض چیزی است که از آن می‌ترسید، با اراده‌ی خود و تحت شرایط کنترل شده.

هنگامی‌که در معرض شی قرار می‌گیرید، به شما آموزش داده می‌شود که از طریق آرامش، کنترل تنفس یا سایر راهبردهای کاهش اضطراب بر ترس خود مسلط شوید.

برای درمان کوتاه مدت فوبیا، پزشک ممکن است یک داروی ضد اضطراب تجویز کند. اگر فوبیا فقط گهگاهی زخ میدهد مانند ترس از پرواز، استفاده از دارو را می‌توان محدود کرد.

درمان فوبیا اجتماعی و داروی مناسب درمان

اگر فوبیای اجتماعی شما بر روی یک حالت اجرایی خاص متمرکز باشد (مثلاً سخنرانی یا نواختن در کنسرت)، پزشک ممکن است دارویی به نام بتا بلوکر عملکردی مانند پروپرانولول دارد (ایندرال) را تجویز کند. این دارو را می‌توان درست قبل از اجرا مصرف کرد. این دارو تأثیرات فیزیکی اضطراب (تپش قلب یا لرزش انگشتان) را کاهش می‌دهد، همچنین معمولاً بر وضوح ذهنی مورد نیاز برای صحبت کردن یا مهارت بدنی مورد نیاز برای نواختن ساز تأثیر نمی‌گذارد.

 برای اشکال عمومی‌تر یا طولانی‌ مدت فوبیای اجتماعی، پزشک ممکن است یک ضد افسردگی، معمولاً یک SSRI (مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین) مانند سرترالین (Zoloft)، سیتالوپرام (Celexa)، پاروکستین (پاکسیل) یا فلوکستین (پروزاک) تجویز کند.

 اگر SSRI موثر نباشد، پزشک ممکن است یک داروی ضد افسردگی یا ضد اضطراب جایگزین تجویز کند. درمان شناختی-رفتاری نیز برای بسیاری از افراد مبتلا به فوبیای اجتماعی، چه در محیط‌های فردی و چه گروهی، به خوبی جواب می‌دهد.

 

درمان آگورافوبیا و داروهای مناسب

درمان این اختلال مشابه درمان اختلال پانیک است. درمان دارویی شامل داروهای ضد افسردگی SSRI و انواع دیگری از داروهای ضد افسردگی مانند میرتازاپین (رمرون)، ونلافاکسین (افکسور)، کلومیپرامین (آنافرانیل) و ایمی‌پرامین (توفرانیل) است. روان درمانی نیز مفید است، به ویژه درمان شناختی-رفتاری میتواند موثر واقع شود.

 

چه زمانی در خصوص فوبیا باید به روانشناس یا متخصص مراجعه کنیم؟

اگر در وجود خود ترس یا اضطرابی دارید که آرامش ذهن شما را مختل مختل کرده است و نمیتوانید در حالت نرمال ذهن خود را به روزمرگی ها معطوف کنید، در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. این حالت غیر نرمال ممکن است روابط شخصی شما را مختل کند، یا مانع از عملکرد عادی شما در خانه، مدرسه یا محل کار شود.

آمار درمانی اختلالات فوبیا

این اعداد و ارقام برای افرادی که فوبیای خاص یا فوبیای اجتماعی دارند بسیار خبر خوبی است. طبق گزارش موسسه ملی سلامت روان ایالات متحده، حدود 75 درصد از افراد مبتلا به فوبیای خاص از طریق درمان شناختی-رفتاری بر ترس‌های خود غلبه می‌کنند، همچنین 80 درصد از افراد مبتلا به فوبیای اجتماعی با دارو درمانی، درمان شناختی-رفتاری یا ترکیبی از آنها تسکین می‌یابند.

هنگامی‌که آگورافوبیا با اختلال هراس رخ می‌دهد، پیشگیری نیز مفید است. با درمان مناسب، 30 تا 40 درصد از بیماران برای دوره‌های طولانی بدون علائم می‌شوند، در حالی که 50- درصد دیگر تنها علائم خفیفی را تجربه می‌کنند که تأثیر قابل‌توجهی بر زندگی روزمره ندارند.

منبع

مطالب فوق ترجمه‌ی مقاله‌ای تخصصی در خصوص فوبیا است که توسط انتشارات سلامت دانشگاه هاروارد منتشر گردید. امید است که مطالعه‌ی این مطالب برای شما مفید واقع شده باشد.

 با آرزوی سلامتی و آرامش روزافزون برای شما همراهان عزیز کلینیک تخصصی دوستکام