طرحواره رهاشدگی: چرا و چگونه این طرحواره بر زندگی ما تأثیر می‌گذارد؟

در دنیای روانشناسی، اصطلاحات مختلفی برای توضیح دادن رفتارهای انسانی و الگوهای ذهنی به کار می‌روند. یکی از این اصطلاحات، “طرحواره رهاشدگی” است که می‌تواند بر زندگی عاطفی و اجتماعی افراد تأثیر زیادی بگذارد. این طرحواره به نوعی از تجربیات گذشته افراد اشاره دارد که موجب احساس تنهایی و بی‌پناهی می‌شود. در این مقاله به بررسی طرحواره رهاشدگی، علل و تأثیرات آن، و چگونگی درمان و مقابله با آن می‌پردازیم.

اگر به دنبال بهترین کلینیک روانشناسی در مشهد  هستید، همین حالا نوبت خود را رزرو کنید.

طرحواره رهاشدگی چیست؟

طرحواره رهاشدگی یکی از طرحواره‌های روانشناسی است که به احساسی از رهاشدگی، تنهایی و عدم امنیت در روابط عاطفی اشاره دارد. افرادی که این طرحواره را دارند، اغلب در روابط خود احساس ترس از ترک شدن یا بی‌توجهی دارند و ممکن است از روابط عاطفی به شدت آسیب ببینند. این طرحواره می‌تواند در کودکی شکل بگیرد و به مرور در بزرگسالی بر روابط و رفتارهای فرد تأثیر بگذارد.

برای درک بهتر طرحواره رهاشدگی، باید به تجربه‌های گذشته افراد توجه کرد. مثلاً کودکانی که در دوران کودکی با مشکلاتی نظیر بی‌توجهی یا رها شدن از سوی والدین روبرو می‌شوند، ممکن است در بزرگسالی این احساسات را در روابط خود با دیگران تجربه کنند.

علل شکل‌گیری طرحواره رهاشدگی

طرحواره رهاشدگی می‌تواند به دلایل مختلفی شکل بگیرد که از مهم‌ترین آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. تجربیات منفی در دوران کودکی
   اگر کودک تجربه‌هایی نظیر ترک شدن توسط والدین، بی‌توجهی یا نادیده گرفته شدن داشته باشد، ممکن است این تجربیات به شکل طرحواره رهاشدگی در ذهن او شکل بگیرند. این تجربیات به فرد احساس عدم امنیت و ترس از ترک شدن می‌دهند.
2. مشکلات در روابط عاطفی اولیه
   در صورتی که روابط اولیه فرد با والدین یا دیگر افراد نزدیک دچار مشکلاتی مانند طلاق، مرگ یکی از والدین یا تغییرات عمده در زندگی باشد، این مسائل می‌توانند موجب شکل‌گیری طرحواره رهاشدگی شوند.
3. عدم تأمین نیازهای عاطفی در کودکی
   در صورتی که کودکی نتواند نیازهای عاطفی خود را از والدین یا اطرافیان دریافت کند، ممکن است این خلأ عاطفی در دوران بزرگسالی باعث ایجاد طرحواره رهاشدگی شود.

علائم و نشانه‌های طرحواره رهاشدگی

افرادی که با طرحواره رهاشدگی دست و پنجه نرم می‌کنند، اغلب نشانه‌های مشخصی دارند که نشانگر این وضعیت هستند. این علائم می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• ترس از ترک شدن: افراد مبتلا به این طرحواره ممکن است همیشه از ترک شدن توسط دیگران ترس داشته باشند. حتی در روابط عاطفی سالم نیز ممکن است احساس کنند که شریک زندگی‌شان به راحتی می‌تواند آنها را ترک کند.
• وابستگی شدید به دیگران: این افراد ممکن است به شدت به دیگران وابسته باشند و برای حفظ روابط خود، تلاش زیادی کنند.
• احساس تنهایی و بی‌پناهی: افراد مبتلا به طرحواره رهاشدگی به طور مداوم احساس تنهایی و بی‌پناهی می‌کنند، حتی در زمانی که در کنار دیگران هستند.
• حساسیت بالا به بی‌توجهی یا بی‌محلی: این افراد ممکن است به راحتی به بی‌توجهی یا کم‌محلی از سوی دیگران واکنش نشان دهند.

تأثیرات طرحواره رهاشدگی بر روابط و زندگی فردی

طرحواره رهاشدگی می‌تواند تأثیرات منفی زیادی بر روابط فرد بگذارد. از جمله مهم‌ترین تأثیرات آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. رابطه‌های عاطفی ناکام: افراد مبتلا به طرحواره رهاشدگی ممکن است در روابط عاطفی خود با مشکلاتی مانند وابستگی بیش از حد، ترس از ترک شدن یا افراط در تلاش برای جلب توجه روبرو شوند. این مسائل می‌توانند باعث عدم تعادل در روابط و ایجاد مشکلات طولانی‌مدت شوند.
2. احساس بی‌ارزشی و کمبود اعتماد به نفس: ترس از ترک شدن می‌تواند باعث ایجاد احساس بی‌ارزشی و عدم اعتماد به نفس در فرد شود. این احساسات ممکن است به مرور باعث انزوای فرد از روابط اجتماعی شوند.
3. ناتوانی در برقراری روابط سالم: افرادی که این طرحواره را دارند، ممکن است نتوانند روابط سالم و متعادل با دیگران برقرار کنند. این افراد به دلیل ترس از آسیب دیدن، ممکن است از روابط عاطفی و اجتماعی اجتناب کنند.

درمان طرحواره رهاشدگی: چگونه می‌توان با این مشکل مقابله کرد؟

خبر خوب این است که طرحواره رهاشدگی قابل درمان است. درمان این طرحواره به صورت تدریجی و با استفاده از روش‌های روانشناسی خاص صورت می‌گیرد. برخی از روش‌های مؤثر در درمان طرحواره رهاشدگی عبارتند از:

درمان شناختی-رفتاری (CBT):

یکی از مؤثرترین روش‌ها برای درمان طرحواره رهاشدگی استفاده از درمان شناختی-رفتاری است. در این روش، فرد به شناسایی و تغییر افکار منفی خود درباره روابط عاطفی می‌پردازد.

درمان طرحواره‌ای (Schema Therapy):

این نوع درمان به طور خاص برای درمان طرحواره‌های روانی طراحی شده است. در این روش، درمانگر به فرد کمک می‌کند تا ریشه‌های طرحواره رهاشدگی را شناسایی کرده و آن را تغییر دهد.

تقویت مهارت‌های ارتباطی:

فرد باید مهارت‌های ارتباطی خود را تقویت کند تا بتواند روابط عاطفی سالم و بدون ترس از ترک شدن برقرار کند.

پذیرش خود و ارتقاء اعتماد به نفس:

یکی از جنبه‌های مهم درمان، کمک به فرد برای پذیرش خود و افزایش اعتماد به نفس است. فرد باید یاد بگیرد که به خود ارزش بدهد و احساسات خود را به شیوه‌ای سالم مدیریت کند.

مشاوره و روان‌درمانی:

مشاوره با یک روانشناس مجرب می‌تواند به فرد کمک کند تا الگوهای منفی را شناسایی کرده و راه‌های جدیدی برای مدیریت احساسات خود پیدا کند.

نتیجه‌گیری: اهمیت آگاهی از طرحواره رهاشدگی

طرحواره رهاشدگی یک الگوی ذهنی است که می‌تواند به روابط عاطفی و اجتماعی فرد آسیب بزند. آگاهی از این طرحواره و علائم آن می‌تواند به افراد کمک کند تا مشکلات خود را شناسایی کرده و با استفاده از روش‌های روانشناختی مناسب، آنها را حل کنند. با درمان مناسب، افراد می‌توانند از این الگوی منفی خارج شوند و روابط سالم‌تری برقرار کنند.