خشم چیست | شناخت و درمان در روانشناسی

خشم یک حس نرمال و طبیعی است که قطعا همه ما حداقل در برهه ای از زندگی خود آن را احساس کرده ایم. خشم، چه برای خودمان باشد و چه دیگران، می تواند کاملاً نگران کننده باشد، زیرا ممکن است خیلی ناگهانی ابراز شود. همچنین احساس خشم عموما باعث رفتارهای غیر منطقی و غیرقابل پیش بینی نیز می شود.

تعریف تخصصی خشم در روانشناسی چیست؟

خشم عموما یک واکنش طبیعی است که همه آن را تجربه می کنند. با این حال وقتی که باعث پرخاشگری شود، تبدیل به یک مشکل می شود. فریاد زدن و خشونت جسمی یکی از روش های آزادسازی خشم است که ممکن است فرد را در خانواده، دوستان و همکاران با مشکل مواجه کند.

رفتار پرخاشگرانه ممکن است کلامی یا فیزیکی باشد. این رفتارها ممکن است به طور ناگهانی و بدون هیچ دلیل مشخصی رخ دهند یا در واکنش یک وضعیت ناامید کننده باشند. در حالی که کنار آمدن با پرخاشگری سخت است، درک اینکه فرد پرخاشگری را به طور عمدی انجام نمی دهد می تواند کمک کننده باشد.

خشم واکنشی فوری است که در هنگام احساس خطر یا بدرفتاری بروز می کند. تهدیدها انواع مختلفی دارد و فقط جسمی نیست(مانند تعرض).

تهدیدهای مالی مانند از دست دادن شغل نیز می تواند موجب بروز خشم شود. احساس حسادت، احساس گناه و خجالت نیز می توانند دلیل شروع خشم باشند.

خشم و پرخاشگری چه تفاوتی باهم دارند؟

خشم یک وضعیت احساسی منفی است که معمولا همراه با افکار خصمانه، تحریک فیزیولوژیک، رفتارهای ناسازگار و آسیب رسان اتفاق می افتد. این هیجان در پاسخ به اعمالی مانند بی احترامی، تحقیر، تهدید یا غفلت شکل می گیرد.

عصبانیت شامل مدل های خاصی از تفکر است. برای مثال: آن راننده زن مقابل من خیلی آهسته حرکت می کند. این موضوع بسیار ناراحت کننده است. چه کسی به او مجوز رانندگی در آزادراه داده است.

خشم به ما نیرویی می دهد تا تلافی کنیم. جالب است بدانید که خشم معمولاً از تعامل با افرادی که ما آنها را دوست داریم مانند فرزندان، همسر و دوستان نزدیک شکل می گیرد.

افکاری که باعث بروز خشم می شوند، ممکن است با تنش عضلانی، سردرد یا افزایش ضربان قلب همراه باشند. علاوه بر این، ابراز خشم کلامی و فیزیکی میتواند هشداری برای نارضایتی از دیگران باشد. خشم کلامی شامل فریاد، مشاجره و کنایه است.

 با این وجود، خشم را می توان با بالا بردن مشت گره کرده، پرتاب کتاب روی زمین، شکستن مداد یا ضربه به دیوار نیز بیان کرد. گاهی ، خشم به خارج از فرد هدایت نمی شود بلکه به عنوان یک نشخوار درونی باقی می ماند.

اما پرخاشگري به رفتار عمدي اشاره دارد كه هدف آن صدمه زدن به شخصی ديگر است. اغلب، پرخاشگری میل به تسلط و کنترل را نشان می دهد. بر اساس مشاهدات درمانی و تحقیقاتی آسیب را در پی دارد.

آیا خشم همیشه به پرخاشگری منجر می شود؟

اکثر افراد هنگام خشم به پرخاشگری گرایش پیدا می کنند. اما خوشبختانه عموما افراد در واقع اقدامات آسیب رسان انجام نمی دهند. همچنین، گاهی در زمان خشم یک تلنگر برای درگیر شدن در فرایند حل مسئله شکل می گیرد.

با این حال، خشم به واقع یک مسئله مهم است و در بسیاری از جنبه های زندگی مانند سلامت روان، رضایت از ازدواج، پیشرفت شغلی، فرزندپروری عواقب مهمی دارد. خشم میتواند با تعارضات بین فردی، ارزیابی های منفی توسط دیگران، مشکلات سازگاری، تصمیم گیری های نابهنجار و سوء مصرف مواد و الکل همراه باشد.

آیا خشم می تواند بازخورد های مثبتی داشته باشد؟

بسیاری از بازخوردهای طولانی مدت، نتیجه ی یک خشم منفی هستند. ولی خشم بخشی از تاریخ بیولوژیکی ما است. خشم بخشی از واکنش جنگ یا گریز است. این هیجان در گذشته ارزش بقا داشته و در حال حاضر دارای نکات مثبتی است. بسیاری از این موارد مزایایی کوتاه مدت هستند. زیرا تعداد اندکی از ما دوست داریم که وقت خود را با افراد عصبانی بگذرانیم.

خشم می تواند واکنشی مناسب به بی عدالتی باشد. بدون شک، خشم در جنبش های اجتماعی برابری سیاه پوستان و زنان نقش موثری داشته است. خشم همچنین ممکن است منجر به نتایج مناسب تر در مذاکرات تجاری و همچنین افزایش انگیزه برای اصلاح اشتباهاتی شود که در جهان قابل مشاهده است.

نکات مثبت دیگر خشم شامل عملکرد هشدار دهنده آن است. خشم کم، به دیگران می گوید گوش دادن به ما مهم است و حرفی برای گفتن داریم. هوشیاری نسبت به گفتار و رفتار ما می تواند برگرفته از میزان کمی از خشم باشد.

عصبانیت گاهی نمایش احساس انسان دوستانه و دلسوزی است. ممکن است حین تماشای فیلم یا نمایشی که شخصیتی به طور نامناسب رنج می برد احساس عصبانیت کنیم. در ادامه وقتی خیر بر شر پیروز شد احساس خشنودی جای خشم را می گیرد. نمایشنامه نویسان از سالها پیش از این مورد اطلاع داشته اند و در تخصص خود از این احساس طبیعی انسانی استفاده کرده اند.

تاثیر خشم بر سلامتی انسان چیست؟

بیشتر مردم خشم را فقط یک مشکل روانشناختی می دانند. این یک ساده انگاری فاحش است. وقتی عصبانی می شویم، سیستم عصبی ناخودآگاه تحریک می شود. برای مثال، خشم ناشی از پی بردن به رابطه پنهانی همسر احتمالاً منجر به برانگیختگی سیستم عصبی سمپاتیک و تغییرات هورمونی و عصبی – شیمیایی می شود.

 این واکنش های فیزیولوژیکی می تواند منجر به افزایش پاسخ قلبی عروقی، تنفس و تعریق، جریان خون در عضلات فعال شود. با ادامه پیدا کردن خشم، بسیاری از سیستم های بدن مانند سیستم های قلبی عروقی، ایمنی، گوارشی و سیستم عصبی مرکزی تحت تأثیر قرار می گیرد. این امر موجب افزایش خطرات فشار خون و سکته مغزی، بیماری های قلبی، زخم معده و بیماری های روده و همچنین باعث افزایش احتمال خطر ابتلا به برخی از انواع سرطان ها می شود.

چه عواملی باعث بروز خشم میگردد؟

بسیاری از موارد موجب بروز خشم میشود. از جمله استرس، مشکلات خانوادگی و تجربیات خاص دوران کودکی. در برخی از افراد، خشم ناشی از یک اختلال اساسی مانند اعتیاد به الکل یا افسردگی است. عصبانیت به خودی خود یک اختلال محسوب نمی شود، اما عصبانیت یک علامت شناخته شده از چندین بیماری روانشناختی است.

افسردگی و خشم

خشم ممکن یکی از علائم افسردگی باشد. افسردگی به عنوان احساس مستمر غم و اندوه و کاهش علاقه به زیستن به مدت حداقل دو هفته مشخص می شود. خشم را می توان سرکوب کرد یا به طور طبیعی ابراز کرد. شدت و نحوه بروز آن در افراد مختلف متفاوت است. اگر افسردگی داشته باشید ، ممکن است علائم دیگری را نیز در خود مشاهده کنید. علائمی مانند:

• تحریک پذیری
• اتلاف انرژی
• احساس ناامیدی
• افکار خودآزاری یا خودکشی

فرایند اختلال وسواس فکری / عملی و خشم

وسواس فکری عملی اختلالی بر پایه ی اضطراب است که با افکار وسواسی و رفتار اجباری مشخص می شود. فرد مبتلا به OCD، افکار یا تصاویر ناخواسته و آزار دهنده ای دارد که او را مجبور به انجام کاری تکراری می کند.

مطالعات معتبر روانشناختی نشان دادند که خشم یکی از علائم جدی OCD است. خشم تقریباً پنجاه درصد از افراد مبتلا به OCD را درگیر می کند.

عصبانیت میتواند ناشی از ناامیدی حاصل از ناتوانی شما در جلوگیری از افکار وسواسی و رفتارهای اجباری باشد. همچنین وقتی کسی یا چیزی مانع شما برای تدارک یک مراسم وسواسی شود، عصبانیت آشکار خواهد شد.

 مصرف الکل و بروز خشم

تحقیقات نشان می دهد که نوشیدن الکل موجب افزایش پرخاشگری است. عصبانیت عامل موثر در نیمی از جنایات خشونت آمیز است که در ایالات متحده صورت می گیرند. سوء مصرف الکل یا اعتیاد به مصرف بیش از حد الکل به طور تفریحی یا منظم گفته می شود.

الکل توانایی تفکر واضح و تصمیم گیری منطقی را مختل می کند. درنتیجه بر کنترل احساسات شما تأثیر می گذارد و می تواند کنترل احساسات را برای شما سخت کند.

اختلال نقص توجه و بیش فعالی

اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) نوعی اختلال رشد عصبی میباشد که با علائمی مانند بی توجهی، بیش فعالی و یا تکانشگری مشخص می شود. علائم این اختلال معمولاً از اوایل کودکی شروع می شود و در طول زندگی فرد ادامه دارد. این اختلال در برخی از افراد تا بزرگسالی قابل تشخیص نیست. که گاهی اوقات به عنوان ADHD بزرگسالان نیز شناخته می شود.

عصبانیت و تکانشی بودن می تواند در افراد مبتلا به ADHD در تمام سنین اتفاق بیفتد. علائم دیگر عبارتند از:

• بی قراری
• مشکلات تمرکز
• مهارت های ضعیف مدیریت زمان یا برنامه ریزی
• بی نظمی، سرکشی و مخالفت ورزی

اختلال نافرمانی مقابله ای (ODD)

نوعی اختلال رفتاری است که بین 1 تا 16 درصد کودکان در سنین مدرسه مبتلا میشوند. برخی علائم رایج ODD عبارتند از پرخاشگری و تحریک پذیری. کودکان مبتلا به ODD اغلب به راحتی دیگران را آزار میدهند. این کودکان عموما سرکش و بحث برانگیز هستند.

اختلال دو قطبی و خشم

اختلال دو قطبی نوعی اختلال خلقی است که باعث تغییرات قابل توجهی در خلق و خوی افراد می شود. این تغییرات شدید خلقی می تواند از شیدایی تا افسردگی ادامه دار باشد. اگرچه تمام افراد مبتلا به اختلال دو قطبی افسردگی را تجربه نخواهند کرد. بسیاری از افراد مبتلا به اختلال دو قطبی امکان دارد دوره هایی از عصبانیت، تحریک پذیری و پرخاشگری را تجربه کنند.

 طی یک دوره شیدایی، فرد ممکن است:

• به راحتی تحریک شود
• احساس سرخوشی کنید
• فکرهای سبقت گیرنده ای داشته باشد
• رفتاری تکانشی یا بی پروا انجام دهد

طی یک دوره افسردگی، فرد ممکن است:

• احساس غم، ناامیدی یا دوره هایی از گریه داشته باشد
• علاقه به چیزهایی که قبلاً لذت بخش بوده از دست برود
• فکر خودکشی بوجود آید

سوگ و خشم

خشم یکی از مراحل سوگ است. سوگ ممکن است ناشی از مرگ یکی از عزیزان، طلاق، جدایی یا از دست دادن شغل باشد. خشم میتواند متوجه شخصی باشد که دیگر حضور ندارد و یا هر شخص دیگری که در این رویداد دخیل بوده است. علائم دیگر سوگ عبارتند از:

• شوکه شدن
• بی حسی
• گناه
• غمگین شدن
• تنهایی
• ترس

چرا برخی از افراد بیشتر از دیگران دچار عصبانیت میشوند؟

استعداد در عصبانیت باید با توجه به افکار، واکنش های فیزیولوژیکی و فعالیت بدنی فرد بررسی شود. با توجه به واکنش های فیزیولوژیکی، برخی از افراد به راحتی تحریک می شوند و به سرعت به محرکهای منفی واکنش نشان می دهند. آنها به سرعت از بوی بد، گرما و صداهای آزار دهنده عصبانی می شوند. برخی دیگر بلافاصله واکنش نشان نمی دهند و به نظر می رسد که چنین محرک هایی آنها را اذیت نمی کند. تنوع ژنتیکی در اینجا نقش زیادی دارد.

رفتارهای پرخاشگری فیزیکی، مانند پرت کردن اشیاء، کوبیدن روی میز، یا ضربه زدن به دیوار بیشتر از مراقبین اولیه الگوبرداری شده اند. برخی شواهد نشان می دهد که بازی های ویدئویی خشن و یا گوش دادن به موسیقی با شعرهای خشونت آمیز، باعث خشم و پرخاشگری در برخی از افراد است.

تفاوت خشم هنگام برخورد با اعضای خانواده یا یک فرد غریبه چیست؟

خشم در برابر غریبه ها ناشی از تعاملات گذرا است. احتمال دارد شما دیگر هرگز منشی یا راننده یا پیشخدمت را نبینید. اگر از خود بپرسید که وضعیت آزار دهنده واقعاً چقدر مهم است، ممکن است بگوئید “اصلاً مهم نیست.” حداکثر شما از پرداخت کمی هزینه تاکسی یا تأخیر چند دقیقه ای توسط کارمند میرنجید. تشخیص دهید که این حوادث ناخوشایند هستند و یک فاجعه ی همیشگی نیستند.

همچنین، تفاوت بین اتفاقاتی که می توانید در آنها تغییر ایجاد کنید و آنچه فراتر از کنترل شما هست را تشخیص دهید. هنگامی که استیک خود را در رستوران سفارش دادید، قبل از اینکه پیشخدمت از میز شما دور شود و دیگر دیده نشود، کچاپ اضافی را نیز سفارش دهید.

شما کنترل کمتری بر بقیه رویدادها دارید. پرواز هوایی گاهی بنا به دلایل مختلف تاخیر دارد. کارهای کمی وجود دارد که شما می توانید در این رابطه انجام دهید. تأخیر را به عنوان فرصتی برای مطالعه یا آرامش گرفتن و استراحت تبدیل کنید نه فاجعه و خشم.

خشم در تعاملات خانوادگی

خشم هنگام تعامل با اعضای خانواده یا دوستان به دلیل مداوم بودن روابط متفاوت است. برای رفع این نوع عصبانیت، راهکارهای خودیاری سریع و آسانی از قبیل اجتناب، آرامش اندوزی، بازسازی شناختی و بیان قاطع وجود دارد. جهت بررسی و بهبود این موضوع میتوانید از مشاورین ما در کلینیک روانشناسی دوستکام راهنمایی بخواهید.

مواجهه مستقیم با همه مشکلات ممکن است بهترین راه حل نباشد. گاهی ، اجتناب از تعاملی که احتمالاً منجر به خشونت می شود، بهترین کار است. به عنوان مثال، از همسر خود در بحث های احتمالی با یک کارمند بی ادب فروشگاه به جای سرزنش حمایت کنید. بیاموزید که حل مشکلات را می توانید به زمانی دیگر بیاندازید.

آرامش ابزار حرفه ای برای مقابله با عصبانیت است. زیرا تنش عضلانی افراد خشن زیاد است و اغلب دچار سردرد و معده درد می شوند. یک صندلی راحت پیدا کنید، نفس عمیقی بکشید و به موسیقی آرامی گوش دهید.

خشم یک احساس اخلاقی

خشم کارکرد اخلاقی نیز دارد و معمولا با خواسته های عدالت محور به شکل “باید” همراه است. بزرگسالان عصبانی درمورد معنای رفتارهای دیگران تعمیم کلی می دهند، “یا او دوست من است یا دشمن”. با این کار آنها گزینه های خود را محدود می کنند.

 بیاموزید که موقیعت هایی برای توسعه مهارت های کنار آمدن و یادگیری رفتارهای جدید وجود دارد. تشخیص دهید که دیگران کارهای بد و خوب را انجام می دهند. کلی نگری در برخی موارد می تواند منجر به سوء برداشت شود. راهکار دیگر این که جسارت ورزی به جای خشم توصیه شده است. جسارت ورزی به معنای ابراز خشم مستقیم، با لحنی مناسب و بدون تحقیر طرف مقابل میباشد.

چه زمانی فرد باید به روانشناس مراجعه کند؟

مراحلی از خشم در تمام زندگی ما خواهد بود. هنگامی که عصبانیت خفیف و غیر مکرر باشد، زود از بین می رود. همچنین می تواند جای خود را به جسارت ورزی دهد. بنابراین نیازی به مراجعه به کلینیک روانشناسی دوستکام نیست. در چنین شرایطی، خشم حتی می تواند نقش موثری  در حل مسئله داشته باشد. اما اگر عصبانیت را مرتباً تجربه کردید. یا اگر خشم شما تبدیل به پرخاشگری شد، دلیلی برای هشدار وجود دارد. در صورت بروز این روند توصیه میگردد که با مشاورین مجرب ما در کلینیک دوستکام در تماس باشید.

بهترین روشهای درمانی برای افرادی که مشکل خشم جدی دارند چیست؟

آموختن مدیریت خشم می تواند بسیار مفید باشد. تحلیل های گسترده ای در خصوص برنامه های کنترل پرخاشگری بزرگسالان انجام شده است. آخرین بررسی ها نشان داده اند که درمان های روانشناختی برای درمان خشم در گروه های مختلف ​​موثر است. در بعضی موارد، اثرات قابل توجهی در کمتر از هشت جلسه درمانی مشاهده گردیده است.

مداخلات بر مبنی آموزش مهارت بهترین نتیجه را نشان دادند. درمان های تحلیلی برای بررسی تعارض های ناخودآگاه و تجربیات آسیب زا دوران کودکی با هدف درمان ریشه ای مشکلات هیجانی به کار می روند.

«تیم دوستکام همراه شما جهت درمان کلیه ی اختلالات روانشناختی و فردی»