خانواده سالم | آیا حال خانواده شما خوب است؟

به گفته دکتر محسن دوستکام روانشناس و مدرس دانشگاه، خانواده سالم، خانواده ای است که انسجام، هدفمندی و ارتباط مناسب میان اعضای خانواده در آن به حد مطلوب انجام می پذیرد. منظور از انسجام، یکپارچگی و وحدت نظر سیستم خانواده می باشد. یعنی به عنوان مثال، زن و شوهر به این توافق برسند که نحوه استفاده از فضای مجازی چگونه باشد؟ تربیت دختر و پسر در حیطه های مختلف بر عهده چه کسی و با چه شرایطی باشد؟ استفاده از شبکه های ماهواره ای مجاز باشد یا خیر؟ و…

به این ترتیب با خانواده منسجمی روبرو هستیم. اما در شرایطی که زوج بر سر این مسایل اختلاف نظر دارند و قادر به حل آن نیستند و اختلاف را به شرایط تنش زا و استرس آمیز تری انتقال می دهند خانواده، یکپارچگی و وحدت نظر خود را از دست می دهد.

حال خوب خانواده سالم و ویژگی های آن

هدفمندی نیز به صورت ضمنی در میان همسران و از همان دقایق اول که زوجین به یکدیگر بله را می گویند رخ می دهد. بر این اساس، زمانی که زوجین به یکدیگر تعهد زندگی بلند مدت و به دور از پیمان شکنی را می دهند، خود به خود نوعی هدفمندی در آرمان ها و اشتراکات را در نظر گرفته اند.

اما هر دو این شرایط، براساس ارتباطی سالم و مناسب شکل می گیرد. ارتباط بین همسران در درجه اول و ارتباط والد – فرزند و همشیران در درجات بعد.

روابط زوجین  و همچنین والدین با فرزندان در خانواده سالم

این روانشناس معتقد است که منظور از روابط سالم بین زوجین، روابط متقابل مبتنی بر درک و همدلی و برآورده ساختن نیازها می باشد. رابطه متقابل به این معنی است که فقط یک نفر متکلم و یا نقش فرماندار را بازی نکند. بلکه ارتباط دوسویه باشد و و هر دو از شرایط مساوی بهره مند باشد.

زمانی که می گوییم درک و همدلی، محتوا و عمق ارتباط را نشانه گرفته ایم. روابطی که مبتنی بر همدلی و درک طرف مقابل نباشند با رابطه دو آدم آهنی هیچ تفاوتی ندارند که در آن هر دو برنامه ریزی شده اند. تا با یکدیگر مکالمه ای انجام بدهند بدون اینکه منظور خاصی داشته باشند و یا منظور یکدیگر را درک کنند. متاسفانه این مدل ارتباط در زندگی بسیاری از زوجین وجود دارد و در ادامه ی آن طلاق عاطفی دیده می شود.

منظور از برآورده ساختن نیازها نیز به کار بستن و اجرای ۲ قسمت قبلی می باشد. فرض کنید زن و شوهر هر دو فرصت گفتگو داشته باشند. همدلی در سطح عالی داشته باشند. به دقت نیز به حرف یکدیگر گوش فرا بدهند. چنانچه در پایان، هیچکدام نتواند خواسته های طرف مقابل را برآورده سازند، ارتباط مناسب نیز شکل نگرفته است.

نحوه برخورد خانواده سالم با مشکلات مختلف زندگی

دکتر دوستکام به این نکته تاکید دارد که مقابله با استرسها و مشکلات زندگی، قبل از هر چیز نیازمند صبوری و حفظ یکپارچگی روانی زوجین است. به عنوان مثال، با از دست دادن فرد عزیزی در خانواده یکی از زوجین، چنانچه این زوج آمادگی مقابله با بحران در کنار یکدیگر را داشته باشند، آرامش و خونسردی خود را رعایت نمایند. همچنین بتوانند به راه حل مشترک و یکسانی در حل مشکل برسند به راحتی می توانند از اینگونه بحران ها عبور نمایند.

همچنین، قدرت برقراری ارتباط مناسب، خیلی اوقات باعث می شود همسران قبل از اینکه طرف مقابل لب به سخن بگشاید حرف و یا نیاز وی را درک نمایند. نوعی حس ششم در ارتباط بین زوجین که دور از ذهن و سخت نیست.

اینگونه زوجین، به اصطلاح قدرت نفوذپذیری زیادی نسبت به یکدیگر دارند. یعنی از همدیگر تاثیر گرفته و یا توان تاثیر گذاری بر طرف مقابل را دارند. در مقابل، نفوذپذیری کمتری از دیگران دارند. یعنی اجازه تاثیر پذیری و مداخله از خانواده ها، شرایط اقتصادی، دوستان و… را نمی دهند.

چگونگی تشکیل خانواده

اگر در جمع ۲۰ نفره ای از آقایانی که تازه ازدواج کرده اند یا دهه ۶۰ و ۷۰ هستند، بپرسید کدامیک یادشان است که پدرشان یک شاخه گل برای مادرشان خریده باشد. کمتر کسی پاسخ مثبت می دهد! پس چرا همین مردان، این اصل را رعایت می کنند و از همان روزهای خواستگاری و آشنایی این کار را انجام می دهند؟

در واقع، هیچ مهارت ارتباطی بدون آموزش کسب نمی گردد. بسیاری از خانمها در جریان مشاوره تمایل دارند که شوهرانشان، خود به خود این مسائل را بداند و به آن عمل کند.. چنین چیزی، گاهی اوقات نشدنی است. چرا که هیچکدام از این مهارت ها را نمی توان بدون آموزش از دیگران و یا حداقل با چند بار کوشش، خطا و تجربه به دست آورد.

تهدیدهای موجود برای خانواده

دکتر دوستکام در این باره چند مورد اساسی را با توجه به تجربه مشاوره و آموزش با زوجین به صورت خلاصه و فهرست وار مطرح می کند:

نادیده گرفتن تعارضات اساسی:

برخی زوجین حتی با اطلاع از مشکلات و اختلافات اساسی بین خودشان، تمایل و یا انگیزه ای برای رفع آن ندارند. که نهایتا ممکن است پس از مدتی زندگی آنها را دچار رکود و دلسردی کند.

عدم رعایت و یا نداشتن ساختار و نظام اعتقادی:

زوجی که بدون ساختار و قاعده خاصی زندگی مشترک خود را شروع می نمایند، به تدریج که درگیر مسائل جدید زندگی بشوند. که نیاز به تصمیم گیری ها و قوانین جدید است، مسلما محکوم به شکست هستند. به عنوان مثال زوج هیچ توافق و صحبتی درمورد استفاده از شبکه های اجتماعی ندارند. زمانی که استفاده از این شبکه ها را شروع می نمایند و با ابعاد جدید مساله مواجهه می شوند، به احتمال زیاد دچار بحران و تعارض می شوند.

ناتوانی در برقراری ارتباط موثر:

ارتباط موثر و متقابل و به دنبال آن درک، فهم و همدلی زوج را از طلاق عاطفی دور می نماید. منظور از ارتباط، تنها ارتباط کلامی نیست. ارتباط جنسی نیز در همین دسته جای می گیرد.

نداشتن هدف مشترک:

زوجینی که در یک جبهه می جنگند (مشکلات زندگی، شرایط اقتصادی، دخالت های خانوادگی و…) خیلی بیشتر از زوجینی که همزمان در دو جبهه می جنگند (یعنی علاوه بر مشکلات بالا، با خودشان نیز در حال جنگ و جدل هستند و به تفاهم نمی رسند) توان حفظ و پایدارسازی زندگی مشترک را دارند.